ความเป็นมา
พิพิธภัณฑ์การสาธารณสุขและการแพทย์ไทย
การแพทย์แผนไทย มีวิวัฒนาการมาพร้อมๆ กับสังคมมนุษย์บนพื้นแผ่นดินโดยนับตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ และการพิสูจน์ซากวัตถุหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เช่น ที่บ้านเชียงและเมืองโบราณต่างๆ ที่มีการขุดพบเมล็ดพืชและสมุนไพร ที่คนโบราณใช้เป็นอาหาร เช่น ถั่ว พริกไทย มะระ เป็นต้น ในสมัยประวัติศาสตร์ยุคต้น จากหลักศิลาจารึกและภาพถ่ายโบราณ ดินแดนแถบอินโดจีน อีสาน เหนือ ใต้ ตะวันออกและอาณาจักรเขมร เคยเป็นที่ตั้งของอโรคยาศาลา เป็นที่รักษาโรค และบำบัดทุกข์ บำรุงสุขแก่ราษฎร โดยใช้การแพทย์แผนไทย
จากจุดเริ่มต้นของการพัฒนาสมุนไพรและการแพทย์แผนไทยในสมัยสุโขทัย นำไปสู่ความเจริญรุ่งเรืองในสมัยกรุงศรีอยุธยา และสืบทอดมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ ผ่านวัฏจักรของการเกิดขึ้น ตั้งอยู่ เสื่อมสลาย และการฟื้นฟูบูรณะใหม่ ในสมัยปัจจุบัน เป็นประวัติศาสตร์ที่พึงจารึกไว้ให้ลูกหลานได้รับทราบถึงคุณค่าของภูมิปัญญาที่สรรค์สร้างไว้โดยบรรพชน ให้เป็นมรดกอันล้ำค่า จึงมีความจำเป็นที่จะต้องประมวลประวัติศาสตร์ความเป็นมา รวมทั้งองค์ความรู้ในทุกมิติที่เกี่ยวข้อง กับการแพทย์แผนไทย นำมาบูรณาการและจัดแสดงไว้อย่างเป็นระบบ เพื่อเผยแพร่สู่สาธารณชนและผู้สนใจทั้งในประเทศ และต่างประเทศ
สถาบันการแพทย์แผนไทย ซึ่งเดิมสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข จึงได้จัดตั้งอาคารพิพิธภัณฑ์ และศูนย์ฝึกอบรมการแพทย์แผนไทย และเปิดใช้เมื่อปี ๒๕๔๕ เพื่อเป็นที่รวบรวมองค์ความรู้ที่เกี่ยวกับการแพทย์แผนไทย ในภาพรวมอย่างสมบูรณ์แบบ โดยแบ่งแยกอาคารออกเป็น ๒ ส่วน คือบริเวณห้องนิทรรศการแบ่งออกเป็น ๙ ส่วนด้วยกัน ตามองค์ประกอบหลักของการแพทย์แผนไทยอย่างครบครัน ในบรรยากาศที่สะท้อนให้เห็นถึงความหลากหลายของศาสตร์ และศิลป์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ภูมิปัญญาพื้นบ้าน วัฒนธรรมความเป็นอยู่ วิถีชีวิตและการใช้การแพทย์แผนไทยเป็นการแพทย์ หลักอีกอันหนึ่ง เพื่อเสริมสร้างคุณภาพชีวิตที่ดี มีความสุข เน้นความสมดุลทั้งกายและจิตที่ช่วยให้คนเราได้ “แก่อย่างสง่า ตายอย่างสงบ” ตามหลักศาสตร์การแพทย์ นอกจากจะมีการจัดนิทรรศการแบบถาวรแล้ว ยังมีนิทรรศการหมุนเวียน และกิจกรรมวิชาการที่มีประโยชน์ต่อประชาชนและสังคม และยังเป็นการส่งเสริมการศึกษาและฝึกอบรม ตลอดจนวิจัย และพัฒนาเพื่อต่อยอดทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาไทย ที่เอื้อประประโยชน์ต่อประเทศชาติและประชาชนสืบต่อไป
สถาบันการแพทย์แผนไทย
กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก